Valtazar Bogišić - Opšti imovinski zakonik za Knjaževinu Crnu Goru

Opšti imovinski zakonik za Crnu Goru (OIZ), predstavlja jedan od najznačajnijih pravnih zbornika koji je regulisao imovinsko pravo (stvarno i obligaciono), donet 1888. godine.

Crnogorski knjaz Nikola poverio je 1872. godine Valtazaru Bogišiću, profesoru slovenskog prava u Odesi, izradu imovinskog zakonika za Crnu Goru. Bogišić je zakonik pripremao na osnovu studioznog ispitivanja narodnog života pravnih običaja Crnogoraca. Zakonik je pisan jezgrovitim, narodnim jezikom, definicije su mu jasne i koncizne, a terminologija koju je često sam Bogišić stvarao se uklapa u pravnu materiju i duh narodnog jezika.

Za odnos rimskog prava i Bogišićevog zakonika, značajan je “razdio” VIII čiji naziv glasi :“Neke zakonjačke (pravničke) izreke i postavke koje i ako ne mogu zakona ni preinačiti ni zamjeniti, mogu mu, ipak objasniti razum i smisao.

Od ukupno 31 izreke, polovinu je Bogišić preuzeo iz dela klasičnih pravnika (Paul, Ulpijan, Gaj), što predstavlja spoj moderne pravne prakse i klasične nauke rimskog prava.

Njegov prevod Katonovog pravila ( Regula Catoniana) glasi:" Što se grbo rodi, ni vrijeme ne ispravi". Na čelo zabrane zloupotrebe prava (neminem laedere) izrazio je rečenicom: " Ni svojim se pravom služit nemoš, tek drugom na štetu il dosadu".

Zbog originalnosti svojih rešenja koja predstavljaju sintezu običajnog prava i modernih tekovina pravne nauke, Opšti imovinski zakonik za Crnu Goru izvršio je veliki uticaj na teoriju, praksu i zakonodavstvo u zemlji i inostranstvu, a i danas predstavlja uzor u pogledu mnogih pravnih rešenja i izvanredne lepote zbog jezika i stila kojim je pisan.